Als cipier heb ik elke dag erg veel én keihard gelachen. Ook toen ik ooit plotseling het afdelingshoofd de paviljoenstrap zag afrennen, doodsbang, met vijf boze boeven op de hielen de openstaande (tégen de regels in) paviljoensdeur door linea recta naar de personeelslift. Snel stond ik op en rende naar de paviljoensdeur om de vijf boze boeven tegen te houden. ‘Niet doen mannen, niet doen’ zei ik tegen ze terwijl ik ze met mijn handen ervan weerhield de lifthal in te gaan achter dit afdelingshoofd aan. Ik voelde hun agressie, hun boosheid bijna als een sterke fysieke kracht. En het afdelingshoofd? Hij bibberde, kon zelfs de sleutel niet in de personeelslift krijgen. “Bangerd!” riep ik hem toe, net voordat hij zich erin wist te wurmen. Verbijstering sloeg om in verontwaardiging toen ik tegen de vijf boze boeven zei: ‘Het was bijna tijd jongens. Hadden jullie hem in elkaar geslagen was ik over drie uur nog niet thuis’, waarna ik keihard moest lachen. ‘Jij bent gewoon niet goed’ antwoordde er een. Maar, dat moment veranderde mijn respect voor dit afdelingshoofd voorgoed: zijn angst had zijn gezag totaal vernield in mij (en bij de gedetineerden van die afdeling).
In dit alles speelt schaamte een sleutelrol. Niet de blinde angst van het afdelingshoofd, niet de aanvallende agressie van de vijf boze boeven maar een diepe, verlammende schaamte dat zowel angst als agressie op één en hetzelfde moment tegelijk voedt. Schaamte vormt de kern van alle geweldsexplosies. Zo leerde ik later tijdens mijn deeltijdstudie pedagogiek in de lerarenvariant aan de Hogeschool van Amsterdam.
Ik deel dit niet omdat ik trots ben; ik deel dit omdat ik geloof dat zoveel mensen herkennen wat hier gebeurt: 1) schaamte voedt woede eerder dan schuldgevoel 2) schaamte schept paniek, ondermijnt leiderschap 3) schaamte, agressie en angst raken in elkaar verstrengeld.
Sta eens stil bij momenten waarop jullie schaamte voelden, en hoe die zich verhield tot jullie boosheid of angst? Herken je het? Heb jij ooit iemand gezien of ervaren die overspoeld werd door schaamte, waarna brute boosheid of verlammende angst volgde? Deel je verhaal. Ik ben benieuwd naar jullie reacties. Zowel van lezers die hier helemaal niet mee eens zijn en afstand willen nemen, als van mensen die dit intuïtief aanvoelen tot in het diepst van hun vezels.
Dat ik dit afdelingshoofd daarna voor altijd ‘bangerd’ heb genoemd kreeg overigens wél een staartje: voor ik het wist stond ik als cipier voor het bureau van mijn gevangenisdirecteur.
#Shame#anxiety#guilty#mentalhealth#trauma#fear#angermanagement#vulnerability#healing#selfacceptance#bijlmerbajes#bajes#cipier#Directeur#gevangenisdirecteur
